آیا نهم ربیع الاول روز جشن به مناسبت تاجگذاری امام زمان علیه السلام است؟

برخی چنین پنداشته اند که روزی که امام زمان علیه السلام به امامت رسیدند - که نهم ربیع الاول است - در واقع روزی است که باید به همین مناسبت جشن و شادی برپا کرد، چرا که رسیدن به مقام امامت برای ایشان دارای خوشحالی است و لازم است که پیروان آن حضرت نیز مسرور باشند.

البته در ابتدا باید این مطلب ثابت شود که رسیدن به مقام امامت مثل مقامات دنیایی است و برای صاحب آن باعث خوشحالی زائد الوصف است، که به نظر میرسد اثبات این مطلب مشکل باشد، چرا که در مقامات و مناصب دنیایی چنین است که اگر به کسی پیشنهاد شد که مسئولیت فلان منصب را قبول کن، او میتواند به هر دلیل آن مسئولیت را نپذیرد، اما به اعتقاد شیعه، اگر کسی قرار شد که مسئولیت امامت بر جامعه را بپذیرد بر او لازم و واجب است این مسئولیت را پذیرد و آن را بر عهده بگیرد.

برای نمونه مرحوم علامه حلی در کتاب ألفَین چنین میفرمایند:

منها تحمل الإمامة و قبولها و هذا یجب على الإمام و قد فعله.( الألفین، ص 54)

یعنی هدایت انسانها دارای شرایطی است که یکی از آنها قبول وظیفه ی امامت و پذیرش آن است که بر امام و کسی که این وظیفه به او محول شده، واجب است آن را بر عهده بگیرد، و میبینیم که امام علیه السلام نیز آن را قبول کرده است.

پس قبول مقام امامت و یا نبوت یک وظیفه است که بر عهده ی یک شخص نهاده میشود و نمیتواند از پذیرش آن سرباز زند، که البته دارای شرایط خاصی است مثل اینکه امام یا نبی باید معصوم بوده و افضل انسانها و برترین آنها باشند که قطعا چنین است.

در مرتبه ی نازل و پائین تر از مقام امامت، مقام مرجعیت است که در زمان غیبت امام علیه السلام وظیفه ی علمای شیعه این است که هدایت مردم را تا جایی که توان دارند بر عهده بگیرند، در سیره ی علمای شیعه این مطلب به وفور دیده میشود که ایشان در قبول این مسئولیت اشتیاق چندانی نداشتند چرا که آن را وظیفه ای بس مهم میدانستند که لغزش در این مسیر باعث لغزش بسیاری از انسانها میشود لذا آن را با اکراه میپذیرفتند نه اینکه کسی توهم کند آنها از وظیفه ی هدایتگری سرباز میزدند.

در ادامه ی اصل بحث، ممکن است کسی بگوید وظیفه بودن مقام امامت برای امام علیه السلام منافاتی با این ندارد که وقتی ایشان به این مقام رسید، خوشحال باشیم و به ایشان تبریک بگوییم.

در مقام پاسخ باید به سیره ی اهل بیت علیهم السلام مراجعه کنیم، که آیا ائمه ی معصومین وقتی به این مقام میرسیدند، خوشحال بودند و آیا مومنین و شیعیان به ایشان تبریک میگفتند؟ جواب منفی است و در هیچ کجای تاریخ این مطلب نقل نشده است.

بله، در مورد جریان غدیر خم، روایات زیادی نقل شده که بعد از اینکه خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله در روز غدیر خم، امیرالمؤمنین را به جانشینی خود معرفی کردند، دستور دادند که همه به ایشان سلام کرده و با این لقب خاص او را خطاب قرار دهند و تبریک بگویند، که جمله ی «بخ بخ یا علی» از عمر بن الخطاب در این زمینه معروف است. (الإرشاد، ج‏1، ص 177)

اما باید توجه داشت که این قضیه با ما نحن فیه فرق دارد، چرا که در آن روز هم خاتم الانبیاء و هم امیرالمؤمنین در قید حیات بودند و این مساله نیز یک مساله ویژه و حساس بود و باید از همه ی مسلمین بیعت گرفته میشد تا حجت بر همگان تمام شود، و اگر در سالهای بعد، این جریان توسط سایر ائمه علیهم السلام مورد تاکید بود و آن را عید خطاب کردند، به خاطر اهمیت مقام امامت و ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام بود که دوست داشتند همگان به این ولایت اقرار کنند چرا که شرط قبولی اعمال، ولایت است، کما اینکه در روایات به این معنا اشاره شده که شادی برای مومنان است به جهت اینکه ولایت اهل بیت بر آنها عرضه شد و آنها نیز قبول کردند.(وسائل الشیعة، ج‏10، ص 446)

وانگهی! بعد از اینکه جریان سقیفه پایه ریزی شد، به حسب ظاهر مقام خلافت از امیرالمؤمنین سلب شد، اما همچنان ایشان مولی و امام همه ی مسلمین بودند گرچه قدرت تصرف در امور ظاهری را نداشتند.

برای تایید این مطلب که روز نهم ربیع الاول روز تبریک به امام زمان علیه السلام نیست، به این نکته اشاره میکنیم که اگر قرار باشد روز بعد از شهادت امام عسکری علیه السلام روز تبریک به امام زمان علیه السلام باشد، بنابراین باید روز یازدهم محرم یعنی یک روز بعد از شهادت امام حسین علیه السلام نیز روز تبریک به امام سجاد علیه السلام باشد چرا که ایشان به مقام امامت رسیدند، و همچنین روز بیست و دوم ماه رمضان روز تبریک به امام حسن مجتبی علیه السلام باشد که بعد از امیرالمؤمنین به مقام امامت رسیدند، که در واقع چنین نیست و کسی امروز این ایام را به عنوان ایام جشن و تبریک محسوب نمیکند.

اما ممکن است کسی بگوید این نمونه هایی که بیان شد، در مورد ائمه ای است که شهید شده اند و روز بعد از شهادت ایشان معنا ندارد که به امام بعدی که او نیز شهید شده است تبریک بگوییم، در حالیکه بحث در مورد امام زمان علیه السلام است که امام زنده ولی غایب است، که با سایر اجداد معصومین خود از این جهت فرق دارد.

در جواب چنین میگوییم که اولا در اعتقادات شیعه چنین آمده است که زنده بودن یا مرده بودن امام معصوم هیچ فرقی برای او ندارد و هر ویژگی که امام در زمان حیات خود دارد همان ویژگی را نیز در زمان ممات خود دارد، کما اینکه در بعضی از زیارات معصومین میخوانیم «اشْهَدُ انَّکَ تَسْمَعُ کَلامِی وَ تَشْهَدُ مَقامِی‏» لذا فرقی بین امام زنده و مرده نیست.

ثانیا بر فرض قبول کنیم که ممات امام علیه السلام یک فرق ویژه است که او را از امام زنده متمایز میکند لذا میتوان به امام زنده تبریک گفت اما به امام مرده نمیتوان، این سوال به صورت جدی مطرح است که آیا در زمان خود ائمه وقتی که زنده بودند چنین عملی واقع میشد؟ یعنی آیا روز بیست و دوم رمضان شیعیان به امام مجتبی علیه السلام تبریک میگفتند؟ آیا روز یازدهم محرم شیعیان به امام سجاد علیه السلام تبریک گفتند؟ آیا بعد از شهادت امام رضا علیه السلام در آخر ماه صفر، شیعیان ایرانی و غیر ایرانی به امام جواد علیه السلام تبریک گفتند؟ واقع امر این است که چنین سیره ای در میان شیعیان مرسوم نبوده و همگان در این ایام مشغول عزاداری بودند و حداقل میدانیم که تبریک گفتن در کار نبوده است.

راه حل

پس به هر حال، روز نهم ربیع الاول روزی نیست که برای تاجگذاری امام زمان جشن و شادی کرد اما از آنجا که از یک سو، روز نهم ربیع الاول روز شادی شیعیان امیرالمؤمنین است و به جهت به درک واصل شدن دشمن ایشان، این روز را غدیر ثانی نامیده اند، و از سوی دیگر، به جهت برخی از دلائل نمیتوان دلیل واقعی شاد بودن را به طور علنی برای جهانیان اعلام کرد، میتوان گفت این مناسبت یعنی شادی برای تاجگذاری امام زمان علیه السلام، بهانه ی خوبی است که همگان در این روز به شادی و جشن مشغول باشند هر چند بیشتر مردم دلیل واقعی آن را ندانند یا اگر بدانند بر آن خدشه وارد کنند.